Kerken te Gemonde

In Gemonde zijn bij de Wielse Hoeve, vlakbij de Dommel, al in de IJzertijd bewoners neergestreken. De vondst van enkele urnen, gevuld met verbrande beenderen, bewijst hun aanwezigheid.[1] Stroomopwaarts langs de Dommel zijn in het wat hoger liggend gebied De Hogert dakpanfragmenten, aardewerk en houten beschoeiingen aangetroffen die wijzen op het bestaan van een belangrijke Romeinse nederzetting. De Hogert is gelegen op een dekzandrug en is een archeologische key-site in Het Groene Woud, samen met Vught, Halder, Ruimel en Esch.[2]

Ook in latere periodes bleef Gemonde bewoond. Langs de noordrand van de Genenberg werd aardewerk gevonden uit de Karolingische periode en uit de volle en late Middeleeuwen. De Hogert, waar nu de begraafplaats ligt, heeft sporen van zes na elkaar op dezelfde plaats gebouwde kapellen/kerkjes gewijd aan Sint Lambertus. Gemonde bleef door de jaren heen telkens weer de vervallen kerkjes herbouwen. De oudste kapel of kerk dateert vermoedelijk uit de achtste eeuw en was afhankelijk van de abdij van Echternach.[3] Bij de opgravingen op De Hogert in 1950, op de plek waar tot 1824 de Sint-Lambertuskerk stond, zijn paalsporen teruggevonden van twee of drie houten kapellen.[4] In de elfde eeuw verrees hier een tufstenen kerk. Deze aanvankelijk Romaanse kerk werd rond 1648 gesloten. (Foto A en B)

De Boxtelse landmeter Hendrik Verhees schetste in 1787 deze kerk die in 1824 werd afgebroken. Uit het schetsboek blijkt dat de kerk eind achttiende eeuw aanzienlijk groter was dan in de Romaanse periode. De zaalkerk en de toren waren verhoogd en aan de noordkant was een extra zijbeuk geplaatst. Aan de zuidzijde waren de kleine Romaanse vensters vervangen door hoge gotische ramen en het kleine Romaanse koor met een halfronde absis had plaats gemaakt voor een driezijdig gesloten koor.[5] (Foto C)

Met stenen van de oude kerk werd de nieuwe kerk gebouwd tegenover het Twijnmeer. Ook deze kerk werd weer verlaten voor de huidige Sint-Lambertuskerk, gelegen aan de Sint-Lambertusweg, die op 13 december 1924 in gebruik werd genomen.

In 2012 bouwden de inwoners van Gemonde op de hoek van Twijnmeer en Besselaar de kapel Onze Lieve Vrouw van Het Groene Woud.[6] (Foto D)

Klik  hier voor de tv-uitzending over de kapel en hier om naar Ommetjes Gemonde te gaan.